De invoering van het Wetboek Vennootschappen en Verenigingen (hierna: WVV) gaat gepaard met een ongekende souplesse: vennoten krijgen ruimschoots de kans om statuten en aandeelhoudersovereenkomsten naar de eigen, specifieke noden van de vennootschap te modelleren. Het is van belang uw aandeelhoudersovereenkomsten in het licht van het WVV grondig onder de loep te nemen en aan de nieuwe regels aan te passen. De opmaak ervan wordt in de toekomst een zaak van precisiewerk. Deminor geeft u in dit artikel een overzicht van de clausules die u bij voorkeur dient te herzien.
Aandeelhoudersovereenkomsten: bestaansreden
Statuten hebben ingevolge hun publicatie een verstrekkende gelding. Aandeelhoudersovereenkomsten beogen op een meer discrete wijze tussen twee of meer partijen specifieke afspraken vast te leggen om het reilen en zeilen binnen de vennootschap op gestructureerde wijze vorm te geven. Vaak voorkomende thema’s in aandeelhoudersovereenkomsten betreffen de overdraagbaarheid van aandelen, winstuitkering, de organisatie van het bestuur en de omgang met conflicten.
Een eerste, opvallende nieuwigheid betreft het besloten karakter van de BV (de voormalige BVBA) dat van aanvullend recht wordt, wat maakt dat BV’s desgewenst statutair voor een ‘open’ – in plaats van gesloten – vennootschap kunnen opteren. Deze fundamentele wijziging zorgt ervoor dat in de toekomst contractuele bepalingen, vergelijkbaar aan die van de huidige NV, hun intrede zullen maken in menig aandeelhoudersovereenkomst binnen de BV. De meest courante clausules inzake de overdraagbaarheid van aandelen betreffen de onvervreemdbaarheids- en goedkeuringsclausule, het voorkoop- en volgrecht en de volgplicht.
Onvervreemdbaarheidsclausules in de NV moeten vandaag verantwoord zijn op grond van het vennootschapsbelang en beperkt worden in de tijd. Het WVV vereist een louter rechtmatig belang en bovendien hoeven deze clausules niet langer beperkt te worden in de tijd. Indien u in een aandeelhoudersovereenkomst een onvervreemdbaarheidsclausule van onbepaalde duur opneemt, moet u de mogelijkheid van opzeg mits een redelijke opzegtermijn wel steeds in het achterhoofd houden.
In de NV blijft de huidige regel, dat de toepassing van een goedkeuringsclausule of voorkooprecht niet tot gevolg mag hebben dat de onoverdraagbaarheid meer dan 6 maanden duurt, ook in de toekomst gelden. Merk op dat deze ‘zes maanden regel’ niet geldt voor de BV, waar u dus iets meer vrijheid heeft met betrekking tot het opnemen van een goedkeurings- of voorkoopclausule.
Het WVV voorziet in de verplichting voor het bestuur om, op straffe van bestuurdersaansprakelijkheid, contractuele overdrachtsbeperkingen in het aandelenregister op te nemen voor zover een van de partijen daarom verzoekt. Deze opname zorgt ervoor dat contractuele overdrachtsbeperkingen zichtbaarder worden voor de vennootschap en haar aandeelhouders.
Voor wettelijke of statutaire overdrachtsbeperkingen vernieuwde het WVV de sanctie bij niet-naleving. Deze betreft niet langer de nietigheid van de overdracht, maar wel de niet-tegenstelbaarheid ervan, ongeacht de goede of kwade trouw van de koper-overnemer. Dit betekent dat deze laatste de rechten die verbonden zijn aan de overgenomen aandelen niet ten gelde kan maken.
Voor contractuele overdrachtsbeperkingen blijven dezelfde sancties bij niet-naleving gelden: de overdrager die contractbreuk pleegt, is aansprakelijk wegens wanprestatie. Een (contractueel voorziene) schadevergoeding kan op die manier verschuldigd zijn. Bovendien kan de rechter de verkoop van aandelen nietig verklaren wanneer blijkt dat de overnemer van de beperkingen op de hoogte was (zgn. derde-medeplichtigheid aan contractbreuk).
In essentie raakt het nieuwe vennootschapsrecht niet aan de grondvesten van de geschillenregeling. Wel bepaalt het WVV dat de rechter gebonden wordt door prijsbepalingen in statuten of aandeelhoudersovereenkomsten bij de overname van aandelen ingevolge de uitsluiting of uittreding van een vennoot. De voorwaarden daarvoor zijn dat de prijsbepaling specifiek betrekking heeft op de hypothese van een gerechterlijke uitsluiting of uittreding en bovendien niet leidt tot een kennelijk onredelijk resultaat. Is een contractuele prijsbepaling slechts van algemene, in plaats van specifieke aard (bv. opgenomen in het kader van de uitoefening van een voorkooprecht) dan kan de rechter deze wel als feitelijk beoordelingselement in overweging nemen.
Het WVV introduceert het principe dat de BV alle effecten kan uitgeven die niet door of krachtens de wet verboden zijn. Bijgevolg wordt het voor BV’s eveneens mogelijk om, net zoals de NV dat onder het huidige recht reeds kon, verschillende categoriën van effecten uit te geven zoals converteerbare obligaties en inschrijvingsrechten (de vroegere warrants). Aandeelhouders kunnen in de toekomst overeenkomen welke effecten kunnen of zullen uitgegeven worden en onder welke omstandigheden en modaliteiten.
Het nieuwe wetboek voorziet in de mogelijkheid tot invoering van een dubbel stemrecht in de genoteerde NV, en zelfs een meervoudig stemrecht in de niet-genoteerde BV en NV. Daarnaast kunnen de winstrechten nu ook in de BV, net zoals in de NV al kon, per aandeel vrij bepaald worden. De aandeelhoudersovereenkomst wordt nog belangrijker om deze mogelijkheden in goede banen te leiden, evenwicht te creëren tussen aandeelhouders en een krachtdadig bestuur te installeren.
Het huidige recht stelt dat stemafspraken in aandeelhoudersovereenkomsten in de NV en BVBA verantwoord moeten zijn op grond van het vennootschapsbelang. Het WVV bepaalt dat deze ‘niet strijdig’ met het vennootschapsbelang mogen zijn – een soepelere formulering die u in de toekomst ietwat meer ruimte biedt. Wel moeten stemafspraken ook in de toekomst beperkt worden in de tijd. De regelgeving behoudt bovendien de oplijsting van enkele stemafspraken die nietig zijn.
Het WVV maakt de keuze voor verschillende bestuursvormen mogelijk: zo kan u kiezen voor een college van bestuurders, een enige bestuurder, of zelfs een bestuur dat bestaat uit twee organen. Ook werd de definitie van ‘dagelijks bestuur’ in alle vennootschapsvormen uitgebreid. Het betreft in de toekomst bestuurshandelingen van gering belang of met een spoedeisend karakter. Ook van het principe dat bestuurders in de loop van hun mandaat op elk moment kunnen worden afgezet, kan u in de toekomst afwijken. Dit alles maakt dat u in een aandeelhoudersovereenkomst tal van nieuwe clausules kan opnemen om het bestuur te organiseren. Een nauwkeurige redactie conform de wettelijke grenzen is daarbij van groot belang.
Het is duidelijk dat er heel wat nieuwe mogelijkheden worden gecreëerd in het nieuwe Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen. Deminor staat u graag bij in elke stap van de overgang naar het nieuwe regime.
Neem gerust contact op met Jan-Baptist Cooreman (jan-baptist.cooreman@deminor.com) voor meer informatie.
