Het belang van de zorgvolmacht in tijden van crisis

Een ongeval, een plotse ziekte of dementie. Het zijn telkens omstandigheden waarin de betrokken persoon mogelijk niet langer in staat is om zijn of haar wil uit te drukken. Wat indien zijn of haar naasten na het intreden van deze wilsonbekwaamheid bepaalde alledaagse of minder alledaagse zaken voor deze persoon moeten regelen, zoals bv. het betalen van facturen, het aanvaarden of verwerpen van een nalatenschap, het weigeren van een medische behandeling of het uitoefenen van het stemrecht op een algemene vergadering? Eens een persoon wilsonbekwaam is geworden, kan die immers onmogelijk nog een zorgvolmacht geven.

Wat is een zorgvolmacht?

Indien de betrokkene in een speciale volmacht, de zogenaamde zorgvolmacht, heeft voorzien toen hij of zij nog wilsbekwaam was, dan kunnen de daarin aangeduide lasthebbers op basis van deze volmacht het vermogen van de lastgever (de persoon die volmacht geeft) verder beheren. Sinds kort is het ook mogelijk voor de lastgever om in deze volmacht de zorg voor zijn persoon toe te vertrouwen aan de lasthebber, zoals de uitoefening van patiëntenrechten of de keuze van een woonzorgcentrum indien een verblijf thuis niet meer mogelijk is. Dit allemaal uiteraard volgens de mogelijkheden en richtlijnen zoals de lastgever die zelf bepaalt in de zorgvolmacht.

Geldigheid van de zorgvolmacht

Om een geldige zorgvolmacht tot stand te doen komen, dient ze te voldoen aan een aantal wettelijke voorwaarden. De voornaamste voorwaarden zijn de volgende:

• Een zorgvolmacht kan niet mondeling worden gegeven, maar moet ze verplicht schriftelijk worden opgesteld, waarbij de lastgever kan kiezen om de volmacht vorm te geven in een gewoon schriftelijk document of in een notariële akte. Een notariële akte zal in ieder geval nodig zijn indien de betrokkene volmacht geeft om eventuele rechtshandelingen te stellen die verplicht bij notariële akte dienen te gebeuren, zoals het verkopen of schenken van vastgoed of bepaalde handelingen die te maken hebben met een familiale planning zoals het wijzigen van een huwelijkscontract.
• Daarnaast dient de zorgvolmacht te worden geregistreerd in het Centraal Register van Lastgevingsovereenkomsten. Dit zal de notaris doen indien het gaat om een notariële volmacht. Bij onderhandse zorgvolmachten is het de griffie van het Vredegerecht die voor de registratie zorgt.

Zorgvolmacht versus gewone volmacht

Indien de volmacht niet aan alle vereisten voldoet die de wet oplegt aan zorgvolmachten, blijft het in principe een gewone volmacht, wat maakt dat ze niet meer geldig is of kan worden vanaf het moment dat de betrokkene wilsonbekwaam wordt. En dat is nu net de essentie van de zorgvolmacht. Bij gebrek aan (geldige) zorgvolmacht, dient men immers naar de vrederechter te stappen om de wilsonbekwame persoon onder bewind te laten plaatsen en een bewindvoerder te laten aanstellen. De maatregel om een persoon onder dit beschermingsstatuut te plaatsen, kan enkel door een rechter worden genomen en dit op verzoek van elke persoon die daarbij een belang heeft. De aangestelde bewindvoerder kan dan verder de belangen van de beschermde persoon behartigen, onder controle van de vrederechter. Zulke tussenkomst van vrederechter en bewindvoerder is omslachtig, houdt onzekerheden in en is kortom de te vermijden piste.

Zorgvolmacht blijft maatwerk

Het opstellen van een zorgvolmacht is en blijft maatwerk. Naargelang zijn of haar wensen kan de betrokkene ervoor kiezen om een volmacht te geven voor alle mogelijke rechtshandelingen of slechts voor bepaalde rechtshandelingen.Het is ook erg belangrijk om te bepalen vanaf welk moment de zorgvolmacht in werking treedt. Sommige lastgevers opteren ervoor om de volmacht meteen in werking te doen treden, wat overigens geen afbreuk doet aan hun eigen bevoegdheid om de handelingen te stellen waarvoor ze volmacht geven. Anderen beschouwen de zorgvolmacht als een vangnet en wensen dat ze enkel in werking treedt van zodra zij zelf niet meer in staat zijn om hun vermogen te beheren.

Zorgvolmacht in combinatie met andere wilsverklaringen

Naast de klassieke zorgvolmacht, bestaan er ook wilsverklaringen die betrekking hebben op hoogstpersoonlijke handelingen die te maken hebben met het levenseinde van een persoon. Denk maar aan euthanasie, palliatieve sedatie of orgaandonatie. De bijzondere voorwaarden die de wet aan zulke wilsverklaringen stelt, gaan in principe voor op de regels van de zorgvolmacht, al kunnen zij mee geïntegreerd worden in de redactie van een zorgvolmacht.