Een factor die hierin een belangrijke rol speelt, is de unieke drijfveer om van generatie op generatie te willen doorgeven wat men zelf opgebouwd of ontvangen heeft.
Dit maakt familiebedrijven standvastiger, maar tegelijk ook kwetsbaarder. Een keerzijde is namelijk dat er een extra emotionele dimensie bij komt kijken en er des te meer uiteenlopende belangen in het spel zijn. Hierdoor zien we dat bij conflicten binnen familiebedrijven de gemoederen hoog kunnen oplopen, of de situatie net volledig stilgezwegen wordt en er geen constructieve gesprekken aangegaan worden.
Om dergelijke situaties te vermijden en het familiale karakter als een troef uit te spelen in plaats van het als een struikelblok te ervaren, kan een familiecharter het middel bij uitstek zijn om een evenwichtige structuur te bieden in de relatie familie versus familiebedrijf. Is zo’n charter dan een magische conflictoplosser? Uiteraard zijn er ook valkuilen. We bespreken de verschillende aspecten in dit artikel.
Positionering en inhoud van het familiecharter
Een familiecharter is een overeenkomst tussen de familiale aandeelhouders van een bedrijf waarin spelregels voor de huidige en toekomstige generaties worden vastgelegd. De regels gelden zowel tussen de familieleden onderling als ten opzichte van het familiebedrijf en haar verschillende dimensies.
Hoewel het familiecharter in principe kadert binnen de familiale dimensie, zijn er verschillende raakvlakken met de eigendom en het bedrijf zelf. Vaak is de overlap met deze dimensies zelfs heel groot. Zo zal het charter de relaties tussen de verschillende dimensies rondom het familiebedrijf regelen. Een goed evenwicht tussen de uiteenlopende belangen is dan ook van essentieel belang.
In niet-familiale ondernemingen of in familiebedrijven waar ook niet-familiale aandeelhouders betrokken zijn, kunnen de interne verhoudingen aanvullend worden vastgelegd in een aandeelhoudersovereenkomst.
In een familiecharter kunnen de meest diverse thema’s worden behandeld. Zowel tradities als de organisatie van de toekomst kunnen erin opgenomen worden. Vaak voorkomende thema’s in familiecharters zijn de familiale missie, visie en waarden, eigendom en zeggenschap, governance van het familiebedrijf, dividendbeleid, generatiewissels en opvolgingsregels, organisatie van een familieforum of familieraad, carrières in het familiebedrijf en vergoedingsbeleid, en omgang met conflicten.
Een checklist met vaak voorkomende vragen rond deze thema’s kan dienen als aanknopingspunt.
Totstandkoming en implementatie van het familiecharter
Het proces dat gepaard gaat met de totstandkoming van een familiecharter is minstens even belangrijk als het uiteindelijke resultaat ervan. Het geeft de familie het gevoel samen iets belangrijks te hebben verwezenlijkt, waarbij zaken besproken worden die anders nooit grondig worden aangepakt. Het is een gefaseerd proces, vaak eentje met vallen en opstaan, waarin wordt toegewerkt naar eensgezindheid en een gevoel van betrokkenheid voor alle familieleden. Ook niet-actieve familiale aandeelhouders dienen namelijk voldoende kennis van zaken te hebben om het familiebedrijf op lange termijn te ondersteunen.
Met als doel de betrokkenheid van alle familieleden te waarborgen en een objectieve maatstaf te bieden waar nodig, wordt vaak beroep gedaan op een externe partner om het proces te begeleiden. Het proces is hoe dan ook een kwestie van maatwerk, waarbij verschillende stappen doorlopen dienen te worden. Ter illustratie:
Eenmaal alles op papier staat, zit het werk er nog niet op. De implementatie blijft evenwel voornamelijk afhankelijk van het engagement en de discipline van de familieleden zelf.
Het familiecharter zal enkel bekend zijn tussen de leden die het charter ondertekenen. Dit is ideaal voor de discretie die veel familiebedrijven hoog in het vaandel dragen.
De valkuilen van het familiecharter
We stellen vast dat in de praktijk slechts een kleine minderheid van 10% van de familiebedrijven een familiecharter heeft. Ook de uiteindelijke implementatie blijft soms achterwege. De reden? Een conflictvermijdende mentaliteit, waarbij men zich niet kwetsbaar durft op te stellen, is een vaak voorkomend fenomeen binnen familiebedrijven. Zo zien we dat bepaalde thema’s niet worden aangesneden wegens hun gevoeligheid. Daarnaast is ook het gebruik van kant en klare familiecharters, waaraan geen grondig proces voorafging, ten stelligste af te raden. Zowel de totstandkoming als de implementatie van het charter, vergen nu eenmaal tijd en vormen een proces waarin elke stap belangrijk is.
Uiteraard is het ook van groot belang om het familiecharter op te stellen alvorens conflicten of generatiewissels ontstaan binnen het familiebedrijf. Wanneer er binnen de familie al spanningen bestaan, kunnen die niet opgelost worden door het schrijven van een familiecharter: het charter heeft hoofdzakelijk een conflictvermijdende functie, geen conflictoplossende.
Bovengenoemde valkuilen zijn evenwel niet onoverkomelijk. Het tijdig aanvatten van het proces en het vinden van de gepaste begeleiding met een menselijke aanpak, kunnen deze uitdagingen helpen overbruggen met als doel de familie samen iets moois te laten verwezenlijken.
