e huidige gezondheids- en economische crisis heeft de Belgen er niet van weerhouden te blijven sparen. Eind juni vorig jaar stond 291 miljard euro op spaarrekeningen, 8 miljard euro meer dan drie maanden eerder, aldus de Nationale Bank.
De Belg, een homo economicus?
Daar kan aan getwijfeld worden… Met een onbeduidend rentetarief (0,11% per jaar voor een ruime meerderheid van de spaarrekeningen) en een inflatie van 0,74% in 2020 (1,5% in 2021 volgens het Planbureau), is het reële rendement van spaargeld negatief. Geld op spaarrekeningen parkeren is economisch dus geen rationele keuze.
Als we dit langs de positieve kant bekijken, kunnen we wel twee bemoedigende vaststellingen doen. Vooreerst vertegenwoordigen de Belgische spaargelden een aanzienlijk deel van de overheidsschuld (ongeveer 60% van de Belgische overheidsschuld, die ongeveer 500 miljard euro bedraagt). Zelfs al heeft het land een zware schuldenlast, de rijkdom van zijn burgers is aanzienlijk. Daarnaast zouden deze spaargelden ook kunnen gemobiliseerd worden voor een herstelplan na de coronacrisis.
Kan spaargeld makkelijk worden gemobiliseerd?
Nee, en dit om minstens twee redenen. Ten eerste zijn de reglementaire kaders zeer strikt en zorgen de MiFID I- en de MiFID II-regelgeving voor de compartimentering van beleggingsproducten. Een spaarrekening is een (nagenoeg) risicovrij (beleggings)product. Geld van een spaarrekening halen om in een (meer risicovol) project te investeren vereist dus een wijziging van activaklasse en gaat bijgevolg gepaard met het voldoen van administratieve verplichtingen waarbij aan verschillende voorwaarden moet worden voldaan in verband met de kennis van de financiële risico’s. Dit alles heeft tot gevolg dat de belangstelling van potentiële investeerders sterk afneemt.
De tweede reden moet worden gezocht in de financiële kennis van de bevolking en een mogelijke argwaan ten aanzien van het kapitalistische systeem. Het is vooral noodzakelijk het werkelijke risico van beleggingen te demystificeren:
- De aandelenmarkt is geen casino waar men, door op de rode kaarten te wedden, alles in een fractie van een seconde kan winnen of verliezen.
- Men moet een portefeuille diversifiëren en niet alle eieren in één mandje leggen.
Een herstelplan op basis van spaargelden kan dus alleen tot stand komen door een mentaliteitswijziging en het populariseren van de basisprincipes van de financiële wereld.
Twee steunpunten uit de economische context
Reeds in 2015 heeft de regering een belastingkredietprogramma gelanceerd om spaargeld te mobiliseren (Tax Shelter for Startups). In Wallonië en Brussel zijn onlangs ook gewestelijke initiatieven gelanceerd met de “Coup de Pouce”- en “Proxi”-leningen. Deze programma’s hebben tot gevolg dat het nettorendement van de investeringen stijgt dankzij het toegekende belastingkrediet. Dergelijke fiscale stimuleringsmaatregelen zouden dus als speerpunt van een herstelplan kunnen dienen.
Bovendien hebben twee grootbanken (ING en KBC) besloten de sprong te wagen door negatieve rentevoeten op te leggen voor spaarboekjes van de zeer welgestelden. In sommige gevallen worden spaargelden daardoor waardevernietigend in nominale termen. Verdere interventie door de ECB zou de renteverlaging nog kunnen versnellen en – wie weet – de banken er zelfs toe kunnen aanzetten al hun spaarders negatieve rentetarieven op te leggen.
Als afsluiter, waarom zou je eigenlijk investeren?
Op micro-economisch niveau gaat beleggen erom om geen geld te verliezen. De belegging beschermt tegen inflatie en kosten van het bewaren van het geld. Op het tussenliggende niveau betekent investeren het redden van de restauranthouder of de kapper op de hoek van de straat. Door te betalen voor goederen en diensten en dus te consumeren. Op macro-economisch niveau betekent investeren het redden van België door het activeren van de spaargelden ten gunste van de Belgische economie en het afbouwen van de staatsschuld.
