Anticiperen op aandeelhoudersconflicten

De statuten van uw vennootschap of een aandeelhoudersovereenkomst  kunnen een belangrijke rol spelen in het voorkomen van aandeelhoudersgeschillen. Om conflicten preventief te vermijden, is het aan te raden om duidelijke afspraken te maken over:

1. De rechten en de plichten van de aandeelhouders
   Bepalingen in de statuten of in de aandeelhoudersovereenkomst kunnen de wettelijke rechten van aandeelhouders zoals o.a. het  stemrecht, dividendrecht en informatierecht nader uitwerken. Daarnaast kunnen zij ook verplichtingen opleggen zoals overdrachtsbeperkingen (bijvoorbeeld de verplichting van een aandeelhouder om zijn aandelen aan te bieden bij een bepaalde gebeurtenis zoals ontslag of overlijden) of financiële verplichtingen t.a.v. de vennootschap of andere aandeelhouders.
2. De besluitvorming
   Regels over o.a. welke meerderheid noodzakelijk is voor het nemen van bepaalde beslissingen, toekenning van een vetorecht aan bepaalde aandeelhouders, regels inzake de organisatie van de aandeelhoudersvergaderingen.
3. De overdraagbaarheid van aandelen
   Statutaire bepalingen of bepalingen in een aandeelhoudersovereenkomst kunnen beperkingen opleggen aan de overdracht van aandelen (zoals goedkeuringsclausules, voorkooprechten, tag-along en drag-along).
4. Het evenwichtig zeggenschap en bescherming van minderheden 
   Dit kan o.a. bekomen worden via stemafspraken, vetorechten en bestuursvertegenwoordiging.
5. Het oplossen van conflicten
   Bemiddeling of arbitrage, exit-regelingen en deadlock-clausules bij patstellingen.

Een regeling in de statuten of aandeelhoudersovereenkomst biedt – zoals altijd – duidelijke voordelen, maar brengt ook enkele aandachtspunten met zich mee. Opvallend is dat deze aandachtspunten vaak juist het keerpunt vormen van de sterke kanten. Wat in één context een troef is, kan in een andere situatie een nadeel vormen.

Statuten

Voordelen:

• Wettelijk verplicht en bindend: de statuten van de vennootschap zijn bindend voor alle aandeelhouders ook de toekomstige aandeelhouders.
• Tegenwerpelijk aan derden: derden kunnen zich beroepen op de inhoud van de statuten.
• Openbaar: transparantie via neerlegging bij de ondernemingsrechtbank en publicatie in het Belgisch Staatsblad.

Aandachtspunten:

• Minder flexibel: wijzigingen vereisen een notariële akte en een gekwalificeerde meerderheid.
• Geen vertrouwelijkheid: statuten zijn openbaar, persoonlijke verplichtingen of vertrouwelijke regelingen worden hier best niet in opgenomen in de statuten.

Aandeelhoudersovereenkomsten

Voordelen:

• Op maat: afspraken kunnen volledig worden afgestemd op de specifieke noden van de aandeelhouders.
• Flexibel: wijzigingen vereisen enkel de instemming van de betrokken partijen. Er is geen notariële akte nodig. De aandeelhoudersovereenkomst kan onderhands worden gesloten.
• Vertrouwelijk: aandeelhoudersovereenkomsten worden niet openbaar gemaakt. Gevoelige afspraken blijven privé.
• Grote contractuele vrijheid: aandeelhouders kunnen zaken regelen zoals stemafspraken, exit-mechanismen, dividendbeleid, niet-concurrentieverplichting, enzovoort.

Aandachtspunten:

• Niet wettelijk verplicht: geen automatische bescherming voor aandeelhouders die de overeenkomst niet ondertekenen.
• Niet-tegenwerpelijk aan derden: de overeenkomst is alleen bindend voor de ondertekenaars. Derden (zoals nieuwe aandeelhouders of de vennootschap zelf) zijn er niet automatisch door gebonden.
• Mogelijk conflict met de statuten: als er tegenstrijdigheden zijn, kunnen juridische problemen ontstaan.

Indien noch de statuten, noch de aandeelhoudersovereenkomst een afdoende oplossing bieden voor het gerezen conflict tussen aandeelhouders, kan men terugvallen op de wettelijke geschillenregeling zoals voorzien in het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen. Deze procedure laat toe om bij ernstige conflicten een andere aandeelhouder te laten uitsluiten of zelf uit te treden, zonder dat de vennootschap moet worden ontbonden. Een vordering tot uitsluiting of uittreding kan enkel worden ingesteld bij ‘gegronde redenen’ (bijvoorbeeld: ernstige vertrouwensbreuk tussen aandeelhouders, structurele blokkering van de besluitvorming, schadelijk of onethisch gedrag van een aandeelhouder en misbruik van meerderheid).

Zoals hierboven reeds aangegeven, mag deze procedure pas worden ingeroepen wanneer alle andere (minder ingrijpende) oplossingen (bijvoorbeeld: onderhandelingen, bemiddeling, statutaire of contractuele exit mechanismen) uitgeput of ontoereikend zijn gebleken. Deze procedure is bovendien enkel van toepassing op aandeelhouders van niet-genoteerde BV’s en NV’s. Andere vennootschapsvormen vallen buiten de regeling.

Ondanks de recente verbeteringen blijft de geschillenregeling een kostelijke en tijdrovende procedure. Bovendien beschikt de rechter over een ruime beoordelingsvrijheid bij het vaststellen van deze ‘gegronde redenen’ en het bepalen van de aandelenwaarde, wat het resultaat van de procedure onzeker maakt. Preventie blijft dus de beste aanpak!

***

Bij deminor NXT ondersteunen wij u graag met het uitwerken van een op maat gemaakte, preventieve regeling — zowel contractueel als via de statuten — om aandeelhoudersconflicten te voorkomen. Zo helpen we dure gerechtelijke procedures te vermijden en zorgen we ervoor dat eventuele geschillen op een constructieve en efficiënte manier worden beheerd. Aarzel niet om contact met ons op te nemen.